Biện pháp tu từ trong văn bản là gì? Ý nghĩa sử dụng biện pháp tu từ

Khi bạn bắt đầu học ngữ văn, có bao giờ bạn thắc mắc Biện pháp tu từ trong văn bản là gì không? Đây được xem là những cách sắp xếp, điểm nhấn từ ngữ và câu từ để tạo ra sự ẩn dụ, hài hòa và tốt hơn cho văn bản. Việc sử dụng biện pháp này có thể làm cho văn bản trở nên hấp dẫn, chân thực và tư duy sâu sắc hơn. Qua một vài chi tiết, mình sẽ hướng dẫn bạn cách xác định biện pháp tu từ thông qua viethaingoai dưới bài viết nhé!

Biện pháp tu từ là gì?

Đã bao giờ bạn tự hỏi Biện pháp tu từ trong văn bản là gì chưa? Dựa trên kinh nghiệm học ngữ văn, mình nhận định biện pháp tu từ là sự sáng tạo trong việc sử dụng từ ngữ để tạo ra hiệu ứng, công hiệu hay sự ấn tượng trong việc truyền đạt ý nghĩa. Đó có thể là việc chơi chữ, sử dụng những từ ngữ mang sắc thái hài hước, hoặc tạo ra nhịp điệu trong câu văn. 

Bạn đang xem: Biện pháp tu từ trong văn bản là gì? Ý nghĩa sử dụng biện pháp tu từ

Biện pháp tu từ không chỉ làm văn bản trở nên thú vị và sáng tạo, mà còn giúp người viết thể hiện sự tự do và sáng tạo trong việc diễn đạt ý kiến. Với sự đa dạng và linh hoạt của ngôn ngữ, biện pháp tu từ mang lại cho người đọc những trải nghiệm tươi mới và sự kết nối sâu sắc với tác giả. 

Vì vậy, biện pháp tu từ là một yếu tố quan trọng trong nghệ thuật viết và diễn đạt ý nghĩa một cách tinh tế và sáng tạo. Qua một số thông tin, mình đã lý giải Biện pháp tu từ trong văn bản là gì cho nhiều bạn đọc.

Trên lãnh thổ của ngôn ngữ Việt, chúng ta tìm thấy một rừng rực rỡ Biện pháp tu từ trong văn bản là gì, mỗi một cái có sức hút riêng và độc nhất vô nhị, đóng vai trò làm nổi bật tính thẩm mỹ và mang đến sự khác biệt cho từng tác phẩm. Bạn đọc có thể sử dụng từng biện pháp hoặc kết hợp chúng để biểu đạt và thể hiện tường tận cảm xúc của mình.

Các biện pháp tu từ tổng hợp

Biện pháp tu từ So sánh 

Biện pháp so sánh là một trong những Biện pháp tu từ trong văn bản là gì phổ biến và quan trọng nhất trong văn chương. Được định nghĩa như sau: “So sánh là cách sử dụng ngôn ngữ để so sánh một sự việc, một vật, một hiện tượng nào đó với một sự việc, vật, hiện tượng khác có điểm tương đồng”. Tác dụng của biện pháp so sánh là tạo ra sự tường tận và hấp dẫn khi diễn

Biện pháp so sánh có thể được phân loại theo hai cách:

Phân loại theo mức độ

• So sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng (hay còn gọi là so sánh vượt trội, kém hơn…)

Ví dụ về biện pháp so sánh:

• Người là cha, là bác, là anh/Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ” của nhà thơ Tố Hữu là một ví dụ về so sánh ngang bằng.
• “Con đi trăm núi ngàn khe/Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm” của nhà thơ Tố Hữu là một ví dụ về so sánh không ngang bằng.

Phân loại theo đối tượng

• So sánh khác loại, so sánh cùng loại và so sánh cụ thể với trừu tượng.

Ví dụ:

• “Mẹ già như chuối chín cây vậy” là một ví dụ về so sánh khác loại.
• “Mặt trời đỏ au như hòn than lửa” là một ví dụ về so sánh cùng loại.
• “Công cha như núi Thái Sơn vậy” là một ví dụ về so sánh cụ thể với trừu tượng

Biện pháp tu từ Ẩn dụ 

Biện pháp tu từ ẩn dụ là biện pháp tu từ dùng cách gọi tên các sự vật, hiện tượng bằng tên của các sự vật, hiện tượng khác khi chúng có sự tương đồng nào đó với nhau. Nó có tác dụng làm tăng tính hình ảnh và sự gợi cảm cho những cá nhân được đề cập trong câu. Cách phân loại tu từ ẩn dụ đơn giản.

• Ẩn dụ hình thức: người nói hoặc người viết cố ý giấu đi một phần ý nghĩa có trong câu.

Một ví dụ về câu thơ trong Truyện Kiều của Nguyễn Du: “Đầu đường lửa lựu lập lòe đơm bông“. Ở đây, “lửa lựu” là ẩn dụ cho hình ảnh của bông hoa lựu màu đỏ như màu lửa.

• Ẩn dụ cách thức: người nói sẽ thể hiện vấn đề bằng nhiều cách, qua đó diễn đạt được một ý nghĩa nào đó.

Xem thêm : Khái niệm tỉ khối hơi và cách tính tỉ khối hơi chất khí

Ví dụ: câu ca dao “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây“. Ở đây, từ “quả” được sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng ẩn dụ cách thức ám chỉ “thành quả” lao động. Thuật ngữ “Kẻ trồng cây” được sử dụng như một hình thức ẩn dụ để chỉ người đã tạo ra thành quả đó.

• Biện pháp ẩn dụ phẩm chất: Là việc thay thế phẩm chất của một sự vật hoặc hiện tượng bằng các phẩm chất của sự vật hoặc hiện tượng khác có sự tương đồng.

Ví dụ: dòng thơ “Người cha có mái tóc bạc/nhóm lửa cho con nằm“. Ở đây, “Người cha” là ẩn dụ nói để ám chỉ Bác Hồ, ngụ ý đến sự ân cần và tình yêu thương của Bác như một người cha.

• Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: từ diễn đạt các tính chất, đặc điểm của sự vật được cảm nhận bằng giác quan này nhưng lại dùng để miêu tả cảm nhận trên giác quan khác.

Ví dụ: câu văn “Giọng nói của cô dẫn chương trình ấy thật là ngọt ngào.” Giọng nói được nhận biết qua thính giác nhưng lại dùng từ miêu tả cảm nhận của vị giác để diễn đạt.

Biện pháp tu từ Hoán dụ 

Biện pháp tu từ hoán dụ là từng một biện pháp tu từ về từ vựng, dùng cách gọi tên các sự vật, hoặc hiện tượng này bằng tên của một sự vật, hiện tượng khác. Tác dụng biện pháp tu từ hoán dụ: nhằm tăng sức gợi hình và gợi cảm cho sự diễn đạt của câu văn, lời nói. Cách phân loại các biện pháp tu từ hoán dụ:

• Lấy bộ phận chỉ toàn thể

Ví dụ: Hắn ta rất nhanh chóng bị hạ gục bởi một tay súng cừ khôi

• Tay súng ở đây là biện pháp tu từ hoán dụ lấy “tay” để chỉ toàn bộ con người đó.

• Sử dụng vật chứa đựng để chỉ vật đang bị chứa đựng.

Ví dụ: trong câu thơ “Vì sao Trái Đất nặng ân tình/Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh” của nhà thơ Tố Hữu, Trái Đất 

• Dùng như một vật chứa đựng để tượng trưng cho đất nước Việt Nam

• Sử dụng dấu hiệu của một sự vật để đặt tên cho sự vật đó.

Ví dụ: câu văn “Áo trắng đến trường mà lòng phơi phới” 

• Sử dụng từ “Áo trắng” để ám chỉ học sinh đến trường.

Biện pháp tu từ Đảo ngữ 

Biện pháp đảo ngữ là cách sử dụng ngôn ngữ để thay đổi cấu trúc ngữ pháp thông thường của câu văn. Thường tác dụng dùng để nhấn mạnh và gây ấn tượng về nội dung biểu đạt mà tác giả muốn đưa ra.

Ví dụ: câu văn “Chị ong nâu nâu, anh gà trống” được đảo ngữ thành “Anh gà trống, chị ong nâu nâu“. Đảo ngữ được sử dụng để nhấn mạnh sự đặc biệt của chị ong nâu.

Biện pháp tu từ Liệt kê 

Biện pháp tu từ Liệt kê là cách sắp xếp, nối tiếp nhau các từ hay cụm từ cùng loại với nhau, nhằm diễn tả một khía cạnh hoặc một tư tưởng, một tình cảm cụ thể một cách chi tiết cho người đọc, người nghe. Tác dụng biện pháp tu từ Liệt kê nhằm diễn tả cụ thể hoặc nhấn mạnh về nội dung.

Ví dụ: “Danh sách bao gồm cúc, ly, sen, mai, lan, hồng… mỗi loài có một mùi hương đặc trưng và mỗi loài sở hữu một màu sắc khác biệt.” Danh sách này nhấn mạnh đến sự phong phú của các loài hoa, và đồng thời kích thích sự tưởng tượng với hình ảnh một khu vườn sặc sỡ với nhiều loại hoa, mỗi loài lại có một mùi hương và màu sắc riêng.

Biện pháp tu từ Nói giảm – nói tránh

• Nói giảm nói tránh là các biện pháp tu từ sử dụng để diễn đạt một cách tế nhị, uyển chuyển, không gây ra cảm giác quá mức hoặc không lịch sự.

Ví dụ: câu văn “Bác nằm trong giấc ngủ thanh bình, giữa ánh sáng nhẹ nhàng của vầng trăng” của nhà thơ Viễn Phương, nói giảm và tránh chỉ việc qua đời của Bác Hồ như một giấc ngủ dài, bình yên.

• Nói quá là các biện pháp tu từ sử dụng để nói phóng đại quy mô, mức độ, tính chất của sự vật hoặc hiện tượng được miêu tả. Qua đó nhấn mạnh câu nói và tạo sự biểu cảm cao.

Ví dụ: câu văn “Dân công đỏ đuốc từng đoàn/Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay“. Nhà thơ Tố Hữu sử dụng “Bước chân nát đá” là biện pháp tu từ nói quá, cường điệu để thể hiện sức mạnh và ý chí chiến đấu mãnh liệt.

Biện pháp tu từ Điệp ngữ 

Điệp ngữ hay còn gọi là lặp từ, chính là các biện pháp tu từ sử dụng để nhắc đi nhắc lại một từ hoặc một cụm từ nhiều lần, nhằm tạo hiệu ứng và cung cấp sức mạnh cho diễn đạt. Tác dụng của biện pháp tu từ Điệp ngữ nhằm tăng cường sự nhấn mạnh, tạo ấn tượng, kích thích liên tưởng và cảm xúc, và tạo nên nhịp điệu cho câu hoặc đoạn văn.

Ví dụ: Trong câu “Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà, giữ đồng lúa chín” của nhà thơ Thép Mới trong tác phẩm “Cây tre Việt Nam“, việc lặp từ “giữ” nhấn mạnh tầm quan trọng và đặc biệt của cây tre. Từ cây tre, tác giả kỳ vọng người đọc tự hào về những phẩm chất cao quý của dân tộc Việt Nam.

Biện pháp tu từ Chơi chữ 

Việc chơi chữ là việc tận dụng âm điệu và ý nghĩa của tiếng Việt để mang đến sự hài hước, dí dỏm và làm cho câu văn, câu nói trở nên thú vị và hấp dẫn hơn.

Một ví dụ là câu ca dao “Bà già đến chợ vào đông/Xem quẻ lấy chồng có hơn không/Thầy bói nói rằng lợi vẫn thấy/Nhưng răng đã cạn, lợi chẳng còn“. 

• Ví dụ trên mô tả việc một bà già đi chợ trong mùa đông, xem quẻ để lấy chồng có lợi hay không. Thầy bói nói rằng lợi vẫn có thể nhưng do răng đã cạn, lợi không còn. “Lợi” ở câu đầu tiên là “lợi ích” còn “lợi” ở câu thứ hai là “răng lợi“. Một số phương pháp chơi chữ thông dụng bao gồm sử dụng lối nói hài hước, sử dụng từ ngữ có âm đồng, sử dụng viết điệp âm, sử dụng lối nói màu mè hoặc sử dụng các từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, hoặc gần nghĩa.

Phân biệt các biện pháp tu từ

Trên đây là tổng hợp các Biện pháp tu từ trong văn bản là gì và ví dụ cụ thể. Tuy nhiên, nhiều người thường nhầm lẫn giữa các biện pháp tu từ. Dưới đây là cách để phân biệt các biện pháp tu từ đó:

Hoán dụ và ẩn dụ

• Nét giống nhau:

• Cả hai biện pháp tu từ đều dựa trên nguyên tắc có liên tưởng và gần gũi với nhau.
• Cả hai đều có sức diễn đạt, biểu cảm cao đối với người đọc hoặc người nghe.

• Nét khác nhau:

• Đối với biện pháp tu từ ẩn dụ, giữa hai đối tượng A và B sẽ phải có ít nhất 1 điểm tương đồng, giống nhau. Còn đối với biện pháp tu từ hoán dụ, hai sự vật/sự việc được nói đến phải vừa gần gũi lại vừa liên quan trực tiếp đến nhau.

Ẩn dụ từ vựng và ẩn dụ tu từ

• Biện pháp ẩn dụ từ vựng: là một cách nói quen thuộc, phổ biến, mà không có hoặc có ít giá trị tu từ. 
• Biện pháp ẩn dụ tu từ: lại mang tính cá thể, phải được đặt trong từng văn cảnh cụ thể để hiểu được ý nghĩa. Thường xuất hiện nhiều trong văn học, đòi hỏi người đọc tìm hiểu kỹ nội dung mới có thể hiểu được ý nghĩa của biện pháp tu từ bên trong.

Các biện pháp tu từ ẩn dụ thường xuất hiện trong văn học và khó có thể xác định hay cắt nghĩa, mang lại tính nghệ thuật cao. Còn ẩn dụ từ vựng sẽ xuất hiện trong văn nói hàng ngày, rất đơn giản và dễ hiểu.

Tổng kết lại, bạn đã biết rõ về Biện pháp tu từ trong văn bản là gì rồi phải không? Đây được xem là cách sử dụng ngôn ngữ một cách sáng tạo và tinh tế, giúp làm nổi bật ý tưởng và tạo cảm xúc mạnh mẽ trong độc giả. Với sự linh hoạt và đa dạng của các biện pháp tu từ như so sánh, trùng lặp, kéo dài, chống ngược, chiasme và nhiều loại khác, tác giả có thể mang đến những trải nghiệm tươi mới và độc đáo cho người đọc.

Ngoài ra, việc hiểu khái niệm Biện pháp tu từ trong văn bản là gì không chỉ làm cho văn bản trở nên thu hút và sống động hơn, mà còn giúp tác giả truyền tải thông điệp và ý kiến của mình một cách hiệu quả. Các biện pháp tu từ khéo léo có thể kích thích trí tưởng tượng và tạo ra hình ảnh mạnh mẽ trong đầu người đọc, giúp họ cảm nhận, tương tác và hiểu sâu hơn về nội dung.

Tóm lại

Việc nắm vững và ứng dụng tốt Biện pháp tu từ trong văn bản là gì được xem như điều cần thiết đối với những người viết như mình. Hy vọng rằng bài viết này qua lời chia sẻ từ mình đã giúp bạn hiểu thêm về tầm quan trọng của Biện pháp tu từ trong văn bản là gì và cách áp dụng chúng một cách sáng tạo. Xin cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này và hy vọng sẽ tiếp tục gặp gỡ bạn ở những bài viết tiếp theo của viethaingoai nhé!

Nguồn: https://viethaingoai.net
Danh mục: Là Gì