Kinh tuyến và vĩ tuyến – Khái niệm và kiến thức liên quan

Chắc hẳn mọi người đều đã từng nghe đến thuật ngữ kinh tuyến và vĩ tuyến, cũng như kinh độ và vĩ độ. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về khái niệm kinh tuyến và vĩ tuyến là gì. Hai khái niệm này có vai trò quan trọng trong việc xác định vị trí chính xác của các điểm trên trái đất. Hãy cùng viethaingoai tìm hiểu chi tiết về khái niệm kinh tuyến và vĩ tuyến, cũng như các kiến thức liên quan để nắm bắt thêm một số kiến thức bổ ích.

Tìm hiểu về kinh tuyến và vĩ tuyến

Kinh độ

Trước khi đi vào khái niệm về kinh tuyến, ta cần hiểu rõ về kinh độ là gì. Kinh độ đơn giản là các đường thẳng được ký hiệu bằng chữ cái Hy lạp “λ” (Lambda) và được sử dụng để xác định vị trí theo hướng Đông – Tây trên trái đất. Kinh độ còn được gọi là kinh tuyến và tạo thành một nửa đường tròn lớn.

Bạn đang xem: Kinh tuyến và vĩ tuyến – Khái niệm và kiến thức liên quan

Kinh tuyến

Kinh tuyến và vĩ tuyến là gì? Kinh tuyến là nửa đường tròn trên bề mặt trái đất và nối hai cực với nhau. Đường kinh tuyến cắt vuông góc với đường xích đạo và có độ dài khoảng 20.000km. Kinh tuyến gốc, còn được gọi là kinh tuyến 0 độ, chạy qua đài quan sát thiên văn Greenwich tại Luân Đôn, Anh. Mặt phẳng tạo thành bởi kinh tuyến 0° và kinh tuyến 180° chia trái đất thành hai nửa bằng nhau: bán cầu đông và bán cầu tây.

Kinh tuyến và vĩ tuyến là gì? Kinh tuyến được chia thành các loại khác nhau, bao gồm:

• Kinh tuyến từ: Nối các cực từ nhau.
• Kinh tuyến địa lý: Nối các Địa cực với nhau.
• Kinh tuyến họa đồ: Đường kinh tuyến được vẽ trên bản đồ.

Kinh tuyến và vĩ tuyến là gì? Ngoài ra, kinh tuyến họa đồ còn được gọi là kinh tuyến địa lý, trong khi kinh tuyến địa từ là giao điểm của bề mặt trái đất với mặt phẳng nối các cực địa bắc – nam.

Vĩ độ

Tương tự như kinh tuyến, trước khi tìm hiểu về vĩ tuyến, chúng ta cần hiểu về vĩ độ. Vĩ độ đơn giản là các giá trị được sử dụng để xác định vị trí các điểm trên trái đất. Vĩ độ chỉ các điểm nằm ở phía bắc – nam của đường xích đạo. Trên bản đồ, vĩ độ cũng được gọi là vĩ tuyến.

Vĩ tuyến

Kinh tuyến và vĩ tuyến là gì? Vĩ tuyến là vòng tròn tưởng tượng, nối các điểm có cùng vĩ độ với nhau. Các vòng tròn vĩ tuyến trên trái đất có hướng từ đông sang tây và được xác định bằng kinh độ. Vĩ tuyến luôn vuông góc với kinh tuyến tại điểm giao giữa chúng, và vĩ tuyến gần cực trái đất sẽ có đường kính nhỏ hơn.

Hiện nay, trên trái đất có 5 vĩ tuyến, bao gồm 4 vĩ tuyến được xác định dựa trên góc nghiêng của trái đất và mặt phẳng quỹ đạo, còn lại là xích đạo, nằm ở giữa hai cực.

Xem thêm : Spoil và Spoiler: Sự khác biệt và Tầm quan trọng

Các vĩ tuyến của trái đất:

• Vòng Bắc cực (66° 33′ 38″ vĩ bắc)
• Hạ chí tuyến (23° 26′ 22″ vĩ bắc)
• Xích đạo (0° vĩ bắc)
• Đông chí tuyến (23° 26′ 22″ vĩ nam)
• Vòng Nam cực (66° 33′ 38″ vĩ nam)

Hạ chí tuyến và đông chí tuyến là ranh giới giữa vùng phía bắc và phía nam trên trái đất, nơi mặt trời có thể được nhìn thấy ít nhất một lần trong năm. Vòng cực bắc và vòng cực nam là ranh giới của vùng xung quanh cực trái đất, nơi mặt trời có thể được nhìn thấy trong suốt một ngày trong mùa hè.

Chí tuyến

Chí tuyến là tên khác của hai vĩ tuyến có vĩ độ +23°26’22” và -23°26’22”, nằm ở phía bắc và phía nam của đường xích đạo trái đất. Vĩ tuyến phía bắc gọi là chí tuyến Cự Giải (Cancer) và vĩ tuyến phía nam gọi là chí tuyến Ma Kết (Caprocorn). Vào ngày hạ chí (21 – 22/6), mặt trời ở trên đỉnh chí tuyến Cự Giải và vào ngày đông chí (21 – 22/12), mặt trời ở trên đỉnh chí tuyến Ma Kết.

Phân biệt kinh tuyến và vĩ tuyến

Đôi khi, nhiều người thường nhầm lẫn kinh tuyến và vĩ tuyến là một, điều này khiến việc xác định vị trí trên bản đồ trở nên khó khăn. Thực tế, hai khái niệm này là hoàn toàn khác nhau, và dưới đây là cách để phân biệt:

• Trên trái đất, có tổng cộng 360 kinh tuyến, trong khi vĩ tuyến chỉ có 181.
• Các kinh tuyến cắt nhau ở cực bắc và cực nam, trong khi các vĩ tuyến song song với nhau và không bao giờ giao nhau.

Để xác định được đường kinh tuyến và vĩ tuyến, chúng ta cần làm như sau:

Cách xác định đường kinh và vĩ tuyến

Cách xác định kinh tuyến và vĩ tuyến là gì? Trái Đất xoay quanh trục của mình, mà trục này là đường tưởng tượng nối hai cực Bắc và cực Nam, đi qua trung tâm Trái Đất. Nếu chúng ta ở phía trên trục Trái Đất và tạo một mặt phẳng vuông góc với trục, thì đường tiếp xúc giữa bề mặt Trái Đất và mặt phẳng này sẽ tạo thành một đường tròn lớn nhất trên Trái Đất, còn được gọi là đường xích đạo.

Từ đường xích đạo trên bản đồ, chúng ta có thể vẽ thêm nhiều đường vĩ tuyến khác, song song với đường xích đạo, giúp chúng ta di chuyển theo hướng Bắc và Nam. Đường xích đạo nằm tại vĩ độ 0 độ, mỗi hướng Bắc và hướng Nam đều tương đương với 90 độ. Đường xích đạo điều hướng về phía Bắc được gọi là vĩ độ Bắc, vĩ độ 90 độ Bắc là Bắc Cực, và đường xích đạo điều hướng về phía Nam được gọi là vĩ độ Nam, vĩ độ 90 độ Nam là Nam Cực.

Chúng ta có thể vẽ nhiều nửa đường tròn nối từ Bắc Cực đến Nam Cực, và các đường này chính là các đường kinh tuyến. Trước đây, có ý kiến không thống nhất về việc chia kinh tuyến. Do đó, mỗi quốc gia sử dụng đường kinh tuyến đi qua thủ đô của họ làm kinh tuyến gốc (0 độ) và tính toán kinh độ từ đó.

Xem thêm : Quy tắc bàn tay phải – Ứng dụng của quy tắc bàn tay phải

Tuy nhiên, sau Hội nghị Kinh độ Quốc tế năm 1884, các quốc gia đã thống nhất để sử dụng đường kinh tuyến đi qua đài thiên văn Greenwich tại Luân Đôn, Anh, làm điểm xuất phát chung để đo kinh độ trên toàn thế giới. Kinh tuyến từ đây đi về phía Tây được gọi là kinh tuyến Tây, đi về phía Đông được gọi là kinh tuyến Đông, và cả hai đều có kinh độ lên đến 180 độ. Do đó, 180 độ kinh Tây và 180 độ kinh Đông cùng nằm trên một đường thẳng, thường được gọi là kinh tuyến 180 độ.

Bạn cũng có thể sử dụng một cách xác định đơn giản hơn về kinh độ và vĩ độ của một khu vực. Buổi tối, khi quan sát bầu trời, nếu sao Bắc cực cao hơn mặt đất, ta có thể đo được vĩ độ của khu vực đó.

Ví dụ, khi ở thủ đô Bắc Kinh, nếu sao Bắc cực cao hơn mặt đất khoảng 40° vĩ Bắc, ta có thể dựa vào chênh lệch múi giờ của khu vực đó so với giờ thế giới để tính toán kinh độ.

Chúng ta biết rằng chênh lệch một giờ tương đương với 45° kinh độ trên Trái Đất, nên chúng ta có thể suy ra rằng kinh độ của Bắc Kinh là khoảng 116,50 kinh Đông.

FAQ – Những câu hỏi liên quan

Khi xác định vị trí trên bản đồ, tại sao chúng ta cần phải biết đường kinh tuyến và vĩ tuyến? 

Tại sao chúng ta cần phải biết đường kinh tuyến và vĩ tuyến? Đường kinh tuyến và vĩ tuyến giúp chúng ta xác định vị trí chính xác của các điểm trên trái đất. Chúng ta có thể sử dụng đường kinh tuyến và vĩ tuyến để đọc và hiểu bản đồ một cách dễ dàng. Điều này rất quan trọng trong việc đi lại, điều hướng và tham gia vào các hoạt động địa lý khác trên trái đất.

Có bao nhiêu loại kinh tuyến? Và chúng có ý nghĩa gì? 

Kinh tuyến chia thành ba loại khác nhau. Trong đó:

• Kinh tuyến từ: Nối các cực từ nhau.
• Kinh tuyến địa lý: Nối các Địa cực với nhau.
• Kinh tuyến họa đồ: Đường kinh tuyến được vẽ trên bản đồ. Các loại kinh tuyến có ý nghĩa riêng trong quá trình định vị và đo lường trên trái đất. Các đường kinh tuyến từ, địa lý và họa đồ giúp định vị chính xác các điểm trên bản đồ và cung cấp thông tin quan trọng trong ngành địa lý.

Có bao nhiêu loại vĩ tuyến trên trái đất? Và chúng có ý nghĩa gì? 

Trên trái đất có tổng cộng 5 vĩ tuyến, bao gồm:

• Vòng Bắc cực: Nằm ở vĩ độ 66° 33′ 38″ vĩ bắc.
• Hạ chí tuyến: Nằm ở vĩ độ 23° 26′ 22″ vĩ bắc.
• Xích đạo: Nằm ở vĩ độ 0°.
• Đông chí tuyến: Nằm ở vĩ độ 23° 26′ 22″ vĩ nam.
• Vòng Nam cực: Nằm ở vĩ độ 66° 33′ 38″ vĩ nam. 

Các vĩ tuyến này có ý nghĩa trong việc xác định các vùng địa lý trên trái đất và hỗ trợ trong việc điều hướng và định vị.

Hy vọng rằng thông qua những kiến thức trên, bạn đã hiểu rõ hơn về khái niệm kinh tuyến và vĩ tuyến là gì, và các khái niệm liên quan khác. Việc xác định đường kinh tuyến và vĩ tuyến trên bản đồ quan trọng để có thể đọc và hiểu bản đồ một cách dễ dàng hơn bao giờ hết.

Nguồn: https://viethaingoai.net
Danh mục: Là Gì